Gönyeler;
Yüzeylerin dikeyliği, açıların ölçülmesi ve kontrolü, rnerkezleme, markalama gibi işlerde kullanılırlar. Gönyelerin çok sayıda çeşitleri vardır. En çok kullanılanlar arasında sertleştirilmiş çelik gönye, başlıklı gönye, şapkalı gönye, üniversal gönye ve çeşitli açı gönyeleri sayılabilir. Sertleştirilmiş çelik gönyeler, çok hassas yapılmış olup, iş ve kalite kontrolünde çalışan kimseler tarafından pleyt ve ve tezgahlarda kontrol için kullanılırlar.

Başlıklı gönye, içinde kanal bulunan bir başlık ve bu kanalda hareket edebilen bir cetvelden oluşur. Şapkalı gönye, şapka denen bir başlık ve buna bağlı bir cetvelden ibarettir. Universal gönye ise, gönyesi bulunan bir cetvelden oluşur. Bu gönyede, yalnız dikey başlık da denir. Bileşik gönye, diğer gönyelerden farklıdır, 900’lik yüzeylerden başka 450’lik eğik bir yüzeyi de vardır, ayrıca birde su düzeci başlıkta bulunur:

Açı gönyeleri, açıların çizilmesi ve ölçülmesinde kullanılırlar. Bunlardan düz açı gönyesi 90 ° ve 180°’lik bölüntülü başlığa sahiptir. Çok hassasiyet istenmeyen işlerde kullanılır. Hassas Üniversal açı gönyesinde verniye bölüntüsü bulunur, verniyeli açı gönyesi de denir. Bu gönye markalama, açı iletim ve hassas kontrol işlerinde kullanılır.

Kumpaslar;
Çok çeşitleri vardır. Ölçü hassasiyetine göre, ölçülerin kabaca alınmasında, taşınmasında kullanılan çap ve ölçü taşıma kumpasları, ve 0,1 mm hassasiyetle ölçü alan verniyeli kumpaslar olarak ayrılabilir. Çap kumpasları, iç. ve dış çapların ölçülmesinde bir çelik cetvel; verniyeli kumpas ve mikrometre ile kullanılırlar. Verniyeli kumpaslar, çok değişik tipleri olmakla beraber esas olarak; mm bölüntülü bir cetvel ile 0,1 mm nin okunmasına yarayan bir verniyeden oluşurlar. Verniyeli kumpaslarda mm bölüntüsünün yanısıra genellikle parmak bölüntüsü ve kesirleride bulunur.

Mikrometreler;
Mikrometreler 0,01 mm hassasiyetle ölçü alına-bilen aletlerdir. Parmak bölüntülü, mm bölüntülü, kullanılma yerine göre çap mikrometresi, derinlik mikrometresi, vida mikrometresi gibi değişik tipte ve değişik büyüklükte olanları vardır. Esas olarak mikrometreler, sabit bir somun içinde hareket eden ve üzerine hassas vida açılmış bir milden ibarettir. Milin her dönüşünde, hareketli uç vidanın adımı kadar sabit duran bir uca yaklaşır veya uzaklaşır ve bu iki uç arası ölçü değerini verir. Ölçü değeri, milin içinde yürüdüğü somunun üzerindeki bölüntüler yardımı ile okunur.

Ölçü saati;
Komparatörde denen ölçü saatleri atölyelerde tezgâhları, iş kalıplarını ve iş parçalarını doğrulamak, ayarlamak ve imâl edilmiş parçaların boyut ve doğruluklarını kontrol etmek ve ölçülen değerleri diğer ölçülerle kıyaslamak için kullanılır. Ölçü saatleri ile 0,01 mm ve 0,001 mm hassasiyette ölçü" alınabilir, ve ölçü kontrolü yapılabilir. Birçok ölçü saatlerinde ibrenin bir tam devri mm’yi belirtir ve genellikle ölçme alanı 10 mm’dir; yani ibre en çok 10 devir yapabilir. Ölçü saatlerinde genellikle iki ibre vardır. Bir tanesi mm, diğeri de' milimetrenin kesirlerini gösterir. Ölçü almada veya ölçü kontrol işleminde ölçü saati, bir kol veya sehpaya bağlanır. Ölçülectek parçanın daha önce kaba ölçüsü alınır ve ölçü saati ayarlanarak sıfırlanır. Ölçü saatlerinin ölçülecek veya kontrol edilecek parçaya değen bir tuşu vardır. Değme konumunda kadran çevrilerek sıfırlanır.

Mastarlar ve Ölçü Lokmaları;
Mastarlar yapılan bir parçanın istenilen ölçüden daha büyük veya daha küçük olup olmadığını kontrol etmek için kullanılan ölçü- aletleridir. Bir parçanın boyutlarını hassas olarak Ölçmek çoğu kez bilgi ve maharet ister. Mastarlarla ölçüleri kontrol etmek ise çok basittir. Mastarlar, parçanın tam ölçüsünü göstermezler, verilen tolerans sınırları içinde olup olmadığını gösterirler.

Atölyelerde yapılan birkaç parçanın ölçüleri, verniyeli kumpas veya mikrometrelerle ölçülebilir. Ancak endüstride seri üretimde, çok sayıda (binlerce) parçayı teker teker hassas olarak ölçmek çok zaman alması ve aynı hassasiyetle ölçü alınması yönünden hemen hemen olanak dışıdır. Ayrıca bir boyutun tam ölçüsünde yapılma olanağı yoktur. Bu bakımdan bir ölçüye tolerans verilir. Mastarlar ölçülerin tolerans sınırları içinde' olup olmadıklarını gösterirler; Tampon, bilezik ve çatal gibi çeşitleri olan mastarlar "geçer” ve "geçmez” uçlu olarak yapılırlar. Tampon mastarlar, bir deliğin verilen, tolerans sınırları içinde yapılıp yapılmadığını kontrol etmeye yararlar.

Çatal mastarlar, parçaların dış çaplarını, uzunluklarını ve kalınlıklarını kontrol etmede kullanılırlar. Göstergeli mastarlar, yapılmış parçanın ölçülerinin esas ölçüden ne miktarda farklı olduğunu gösterirler. Ayrıca optik, pnömatik ve elektrikli mastarlar da günümüzde kullanılmaktadır.

Ölçü lokmaları;
Büyük bir hassasiyetle işlenmiş ve takım çeliğinden yapılmış parçalardır. Çoğu kez bunlara imalatçısı olan firmanın veya bulucusunun adı verilir (Webber mastarları, Jöhanson mastarları gibi). Her ölçü lokması 0,000025 veya 0,000050 'mm hassasiyetine; sahiptir. Ölçü lokmaları birkaç seriden oluşan çok sayıda parçaları bulunan takımlar halinde piyasada satılır. Bunlar ölçüye göre üst üste konarak da kullanılırlar. Ölçü lokmaları ile herhangi bir ölçü elde etmede düşünülecek ilk şey, mümkün olduğu kadar az parça kullanmaktır. Ölçü lokmaları, verniyeli kumpas ve mikrometrenin de kontrolünde kullanılırlar. Yardımcı aletler: Atölyelerde ölçü aletleri ve tezgâhların dışında kullanılan yardımcı el aletleri vardır. Bunlar işlem başlangıcında veya işlem sırasında gerekli yardımcı araçlardır. Çeşitli pergeller, mihengir, pleyt, çizecek, çeşitli mengeneler ve çeşitli anahtarlar bunlar arasında sayılabilir.